Íslensk stjórnskipun byggir á skráðu plaggi, stjórnarskránni. Stjórnarskráin er hornsteinn íslenskrar stjórnskipunar. Hún mælir fyrir um stjórnskipulag, hvaða stofnanir skuli fara með ríkisvald og teflir fram grundvallarréttindum borgaranna. Hér má finna upplýsingar um stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, um sögu og tilurð hennar auk yfirlits um íslenskt stjórnskipulag.
Lesa meiraGagnasafn Stjórnlagaráðs
Núgildandi stjórnarskrá:
Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944
Eitt af hlutverkum stjórnlaganefndar var að safna gögnum til handa fulltrúum Stjórnlagaráðs. Í ljósi þess hlutverks er hér að finna rafrænt gagnasafn þar sem nálgast má ýmis konar efni er tengist stjórnarskrármálefnum og stjórnskipan. Efnið er ætlað fyrir stjórnlagaráðsfulltrúa en almenningur og þeir sem hafa áhuga á stjórnarskrármálefnum eru eindregið hvattir til að kynna sér efnið.
Auk inngangsorða að íslenskri stjórnskipan má nálgast efni um hvaðeina er varðar stjórnarskrá í skjalasafni okkar og undir hlekknum tenglasafn. Sem dæmi má nefna greinar, fræðirit eða fréttaefni sem tengist stjórnskipun eða stjórnarformi ríkis, sem og samanburð við stjórnskipun annarra ríkja. Ítarefnið er ætlað til fróðleiks, en endurspeglar ekki skoðanir annarra en höfundar viðkomandi efnis.
Skýrsla stjórnlaganefndar
Skýrsla stjórnlaganefndar er í tveimur bindum. Meginefni fyrra bindisins er skýrsla um undirbúning, framkvæmd og viðhorf Þjóðfundar 2010, hugmyndir að breytingum á stjórnarskrá og úttektir sérfræðinga um ákveðin álitamál. Í síðara bindinu eru þrír meginþættir: Skýringar á ákvæðum núgildandi stjórnarskrár,breytingasaga stjórnarskrárinnar frá 1944 og samantekt um stjórnarskrárfestu og stjórnarskipun nokkurra erlendra ríkja.
Hlaða niður PDF útgáfu: Fyrra bindi - Seinna bindi
Skjalasafn
Hér má finna greinar, fræðirit, skýrslur og frumvörp sem tengjast stjórnskipan með einum eða öðrum hætti. Höfundar og útgefendur hafa gefið leyfi til birtingar efnis á vef Stjórnlagaráðs. Ekki er ætlast til að efnið sé fjölritað eða dreift á annan hátt og er þess óskað að notendur efnis sýni því tilhlýðilega virðingu og virði höfundarrétt.
Tenglasafn
Hér höfum við safnað saman áhugaverðum tenglum á síður sem fjalla um málefni Stjórnlagaráðs á einn eða annan hátt.
Stjórnarskrár
- Danska stjórnarskráin frá 1953.
- Norska stjórnarskráin frá 1814 (nýtt ákvæði um tjáningarfrelsi kom inn árið 1999).
- Sænska stjórnarskráin. Fjögur grundvallarlög sem mynda hina sænsku stjórnarskrána frá 1810, 1949, 1974 og 1991.
- Sænska stjórnarskráin á ensku.
- Stjórnarskrá Finnlands frá árinu 1999.
- Stjórnarskrá Bandaríkjanna
- Stjórnarskrár Evrópuríkja. Heimasíða European Constitutional Law Network, þar sem finna má stjórnarskrár aðildarríkja Evrópusambandsins auk þeirra landa sem hafa lagt inn aðildarumsókn.
Tengdar síður
- Vefsíða Þjóðfundar 2010. Heimasíða Þjóðfundar 2010 um stjórnarskrána.
- Vefsíða stjórnarskrárfélagsins. Ýmis áhugaverð atriði um stjórnarskrár og stjórnarskrármálefni.
- Vefsíða sjálfsprottins stjórnlagaþings hefur að geyma ýmsan fróðleik tengd stjórnarskránni og stjórnskipan annarra ríkja.
- Vefsíða stjórnarskrárnefndar frá árinu 2007
- Heimasíða Feneyjarnefndar - Venice Commission. Á vefsíðu nefndarinnar má finna ýmis gögn er tengjast stjórnarskrármálefnum í Evrópu svo og skýrslur um lýðræði, mannréttindi o.s.frv.
Grunnhugtök íslenskrar stjórnskipunar
Hér er farið stuttlega yfir nokkrar þær grundvallarreglur sem stjórnskipan íslenska ríkisins byggir á. Helstu hugtök stjórnskipunar eru skýrð, svo sem: sjálfsákvörðunarréttur þjóðarinnar og lýðveldisstjórnarform auk þess reynt er að svara stuttlega spurningum eins og hvað sé lýðræði og hvað sé þingræði.
Lesa meiraMannréttindi eru ein af grunnstoðum stjórnskipulagsins. Í stjórnarskrám flestra vestrænna ríkja eru ákvæði sem mæla fyrir um stöðu borgaranna, einkum gagnvart ríkinu en einnig í innbyrðis samskiptum sín á milli. Hér verður stuttlega greint frá mannréttindum í íslensku stjórnskipulagi, uppruna mannréttinda og þróun þeirra á alþjóðavettvangi.
Lesa meiraHér er að finna upplýsingar um æðstu handhafa ríkisvaldsins. Í stjórnskipun okkar er byggt á þrígreiningu ríkisvalds. Samkvæmt 2. gr.stjórnarskrárinnar fara Alþingi og forseti saman með löggjafarvald, forseti og önnur stjórnvöld með framkvæmdarvald og dómendur með dómsvald.
Lesa meiraÞjóðaratkvæðagreiðsla er oft í pólitískri og stjórnskipulegri umræðu leið sem nýtur almenns fylgis til þess að efla beint lýðræði. Með þjóðaratkvæði skapast möguleiki fyrir hinn almenna borgara til þess að taka milliliðalaust þátt í ákvörðunartöku í stað þess að ákvörðun sé tekin af þjóðkjörnum fulltrúum eins og almennt á við þar sem fulltrúalýðræði ríkir. Í sumum ríkjum eru þjóðaratkvæðagreiðslur ekki viðhafðar og í öðrum einungis sem varnagli við fulltrúalýðræðið. Hér verður rakin tilurð þjóðaratkvæðis í ríkjum innan Evrópu og tekin valin dæmi um þjóðaratkvæðagreiðslur í stjórnskipan annarra ríkja.
Lesa meiraHér er að finna hugtakasafn er tengjast stjórnarskrá og stjórnskipun. Hvert hugtak er útskýrt stuttlega en erfitt er að gera hugtakasafn sem er tæmandi yfir öll þau mikilvægu atriði sem tengjast stjórnskipuninni, en það er þó ætlað sem hjálp við fróðleiksfúsa þjóðfundarþátttakendur og aðra.
Lesa meira