Stjórnlagaráð

Mannréttindaákvæði.

„Allar manneskjur eiga rétt á því að verða ekki fyrir ósamþykktum skaða á líkama sínum og eigum vegna aðgerða annarra. Ólögleg eru viðskipti sem valda skaða á líkama eða eigum manneskja sem ekki komu að viðskiptunum.“

Þetta grunnákvæði í stjórnarskrá er eitthvað sem flestir geta samþykkt á siðferðilegum forsendum. Svo veltir fólk fyrir sér praktíkinni. Hvað með mengun bíla og álvera? En er ekki hægt að koma í veg fyrir að bílar mengi loftið á heimilinu þínu? Geta eigendur álvera ekki komið í veg fyrir skaðlega mengun eða keypt jarðir sem þeir ætla að menga? Eru ekki til framleiðsluferli fyrir gæði nútímasamfélags sem skaða ekki líkama og eigur annarra? Jú, en þau kosta meira svo gefa þarf aðlögunartíma til að innleiða þau.

Ákvæðið þyrfti að hafa ára eða áratuga virkjunarklausu sem gæti verið í áföngum. Nýir bílar sem í dag eru í landinu úreltast flestir á áratug svo hægt væri að banna bíla með útblástursmengun fyrir 2025, svo dæmi sé tekið. Fróðara fólk getur ákveðið hæfilegan aðlögunartíma fyrir álver, annan iðnað og framleiðslu.

Ef okkur líkar við grunnákvæðið á siðferðilegum forsendum, sem flestir gera, þá er spurningin: „Er það í lagi að valda fólki skaða, sem það hefur ekki samþykkt að verða fyrir, ef það sparar mikla peninga fyrir skaðvaldinn og lækkar verðið á hans vörum?“ Engum löggjafa í neinu ríki hefur tekist að koma í veg fyrir slíkt. Eigum við að samþykkja þetta með þögninni eða eigum við að setja ákvæði í stjórnarskrá sem segir að: „Allar manneskjur eiga rétt á því að verða ekki fyrir ósamþykktum skaða á líkama sínum og eigum?“ Hvort búum við til manneskjulegra, réttlátara og sjálfbærara samfélag með eða án slíks ákvæðis?

Stundum getum við ekki verið bæði siðuð og praktísk. En hér er praktískt til lengdar að vera siðuð.